“Bye bye Britain, we love you but we won’t miss you. Hope you are man enough to bear the consequences of your own lunacy.”
Marcel Canoy, anglofiel, voorzitter van Longkanker Nederland, distinguished lecturer Erasmus School of Accounting and Assurance, adviseur van ACM en columnist van het Financiëele Dagblad over de Brexit.
De Brexit, hoewel het lidmaatschap van de Britten van de Europese Unie altijd een verstandshuwelijk is geweest, laat daar geen misverstand over bestaan, is een klap voor een uniek proces in Europa. Een proces dat in de laatste 70 jaar leidde tot een langzamerhand sterker wordende integratie van de landen die samen eerst de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal vormden, later de Europese Economische Gemeenschap, weer later de Europese Gemeenschap en uiteindelijk de Europese Unie. Een unie die in grote mate heeft bijgedragen aan een periode van 71 jaar vrede, een ongekend lange periode in 3000 jaar Europese geschiedenis. Mijn grootouders maakten 2 wereldoorlogen mee, mijn ouders één, ik ben de 1e generatie die geen oorlog aan den lijve heeft meegemaakt.
Laten we eens even teruggaan in de geschiedenis. Waarom is die Europese eenwording eigenlijk in gang gezet? Ik ga terug, naar de zomer van 1914. In Kaysersberg wordt de dan 18-jarige Mark Schweitzer opgeroepen voor het leger. Het in het huidige Frankrijk gelegen Kayersberg maakt sinds 1871 deel uit van het Duitse Keizerrijk. In dezelfde zomer wordt de neef van Mark, Francois Reynaud uit het Franse Sedan opgeroepen voor het Franse leger. Beide gloeien van trots als de oorlog uitbreekt. Het is groot feest. “Voor de kerst staan we in Berlijn” is de boodschap die afgegeven wordt door het Franse opperbevel. De Fransen zitten vol wraakgevoelens over de verloren oorlog van 1870-1871 tegen Pruissen. Een oorlog die leidde tot de eenwording van Duitsland, het uitroepen van het Duitse Keizerrijk in het paleis van Versailles en het verlies van het Franse, maar Duitstalige Elzass-Lotharingen aan Duitsland. “Kerst vieren we op de Champs-Elysees” is tegelijk de boodschap die het Duitse opperbevel afgeeft. De Duitsers hebben het modernste en beste landleger van destijds. De soldaten zijn vol vertrouwen. Dan nog wel, 3 maanden later zijn ze genezen en staan ze tot hun knieën in de modder, waar ze langzaam gek worden van modder, stof, granaatontploffingen en rondvliegende lichaamsdelen. De ratten houden de doden gezelschap in het modderige niemandsland. Er is niemand die de lijken kan opruimen of mensen een laatste rustplaats kan geven, daar zorgen de ratten voor die zo groot als varkens tussen de loopgraven door lopen. Overleef je de kogels en granaten, dan krijg je last van longontsteking of loopgraafvoeten. Zo dichtbij Parijs is de Europese beschaving ver weg en de massa-vernietiging dichtbij.
De twee neven Mark en Francois staan tegenover elkaar, de één in naam van de Duitse Keizer voor de eer van het Duitse Vaderland, de ander in naam van de Franse Republiek. Met kerst 1914 hebben ze elkaar nog gezien. Tegen het uitdrukkelijke bevel van hun meerderen in, zien beiden elkaar tijdens één van de kerstbestanden in het Niemandsland tussen de loopgraven. Ze voetballen met elkaar, er worden kerstliedjes gezongen en sigaretten uitgewisseld. Later zal over dit soort bestanden worden gezegd: “Het is een teken aan de wand dat onze bevelvoerders zo benauwd zijn voor vriendschap tussen de soldaten van beide kanten. Onze mannen hebben geen ruzie met Fritz, behalve dan misschien in het vuur van de strijd.” Een kolonel komt tot een schokkende conclusie: “Als beide legers zich weer zouden verbroederen, zou dat de politici aan beide kanten pijnlijk in de problemen brengen. Ik acht het niettemin goed mogelijk dat de oorlog zou eindigen als we in de loopgraven twee weken lang zo`n wapenstilstand zouden hebben – maar wat zouden ze daar thuis wel niet van zeggen?”
Door een dramatische samenloop van omstandigheden sterven de 2 jongens in elkaars armen terwijl ze elkaar aan een bajonet rijgen ergens in het niemandsland voor Verdun, ergens in Straatsburg 2 door verdriet verteerde grootouders achterlatend. De oorlog zal nog decennia nadreunen in de familie….
Tijdens de Eerste Wereldoorlog worden 70 miljoen mensen onder de wapenen geroepen. De oorlog kost het leven aan 10 miljoen soldaten. Rond de 20 miljoen soldaten worden geestelijk of lichamelijk gewond. De oorlog maakt nog eens 7 miljoen burgerslachtoffers. Van de rond de 40 miljoen Duitse mannen moeten er 13,25 miljoen in dienst, 2 miljoen blijven achter op de slachtvelden. Van de 8,1 miljoen Fransen die in dienst moeten, sterven er 1,3 miljoen. Van de 7,8 miljoen Oostenrijkse soldaten sterven er 1,5 miljoen, waaronder Tsjechen, Slowaken, Oekrainers, Slovenen, die sterven voor een Keizer die vier jaar later dood is en een land dat vier jaar later niet meer bestaat. De waanzin van oorlog. Van de 7 miljoen Britse soldaten overleven er 850.000 de oorlog niet. De soldaten die vallen in naam van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk komen voor een groot deel uit koloniën als Marokko, Algerije, Mauretanië , Canada, Australië, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika. Mensen die helemaal niets hebben met een oorlog op een ver continent. Daarnaast vallen er oa 600.000 Turken en bijna 2.000.000 Russen en 210.000 Amerikanen. De buitengewoon waardevolle collectie boeken van de universiteit van Leuven wordt bij wijze van represaille door de Duitsers in brand gestoken. In België worden zinloos slachtoffers gemaakt onder burgers van Luik, Leuven, Andenne, Tamines, Dinant en Aarschot als represaille voor vermoorde Duitsers.
Nederland blijft neutraal. Er vluchten bijna 1.000.000 Belgen naar Nederland, een land dat dan 9.000.000 inwoners heeft. Onder andere mijn grootvader moest hen bewaken als dienstplichtig militair, want vermenging van vluchteling en burger, daar kwam alleen maar ellende van….Tussen Nederland en België komt een hek dat onder 2000 volt staat en dat vele slachtoffers eist. Dit nooit weer, denkt men, maar deze oorlog en vooral de vrede die erop volgt en de zware herstelbetalingen die Duitsland worden opgelegd, leggen de kiem voor een volgende Wereldoorlog. Iets wat de jonge Britse econoom John Maynard Keynes die bij de vredesonderhandelingen in Versailles erbij was reeds voorspelde. Mijn vader vertelde me dat er als gevolg van de zware herstelbetalingen, de daaropvolgende bezetting van het Ruhrgebied door de Belgen en Fransen in 1923 omdat de Duitsers de herstelbetalingen niet konden opbrengen en de daaropvolgende hyperinflatie, honger werd geleden in Duitsland waar wel eens berichten van kanibalisme opdoken. Ik denk onwillekeurig aan wat wij de Grieken aandoen…..
Nog geen 21 jaar na de 1e Wereldoorlog is het weer prijs. Daarmee zijn binnen 100 jaar 5 verschrikkelijke oorlogen uitgevochten op het Europese vasteland. Aan één van die oorlogen danken we trouwens de oprichting van het Rode Kruis. Bij 3 van die 5 oorlogen waren Frankrijk en Duitsland betrokken en bij de andere 2 Duitsland, ziehier waarom de Europese Unie van cruciaal belang is voor vrede op ons continent. Deze 2 landen vormen tot op de dag van vandaag de kern van de EU. De 2 grote wereldoorlogen kosten aan meer dan 100.000.000 mensen het leven. De directe oorlogskosten van alleen de 1e Wereldoorlog bedroegen 956 miljard Goudmark, een bedrag dat als je dat omslaat voor inflatie een onvoorstelbaar bedrag is anno 2017 en een veelvoud van het bedrag dat we als Europees Reddingsscherm voor de Euro hebben opgetrokken. Dat is alleen de 1e wereldoorlog en dan hebben we het over materiële kosten en nog niet eens over de immateriële kosten die niet eens in geld zijn uit te drukken.
In 1945 ontstond er een wens onder Europese leiders tot samenwerking. Deze samenwerking moest voorkomen dat 2 zo vernietigende oorlogen opnieuw zouden kunnen gebeuren. Het feit dat de wereld de beschikking had gekregen over nucleaire wapens en dat Europa het middelpunt was geworden in de strijd tussen twee ideologieën versterkten de wens om samen te werken in Europa. De EGKS wordt opgericht met als niet benoemd doel het in de gaten kunnen houden van elkaars kolen en staalproductie. Immers landen die een oorlog voorbereiden verhogen de kolen- en staalproduktie. Staten die economisch verweven raken zullen niet snel et elkaar in oorlog raken.
In 1946 hield de voormalige Britse minister-president Winston Churchill een college aan de Universiteit Zürich over de Tragedie van Europa. Churchill pleitte voor een Verenigde Staten van Europa (overigens zag hij die VS van Europa zonder de Britten daarin). Volgens Churchill was de eerste stap de oprichting van de Raad van Europa. In 1948 werd in Den Haag het Congres van Europa gehouden. Voor het eerst sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog bevonden alle politici, die zich als Europa wilde verenigen, onder één dak. Het Congres boog zich over de formatie van de nieuwe Raad van Europa. In 1949 zouden de deelnemende partijen het Verdrag van Londen ondertekenen, waarmee de Raad van Europa officieel werd opgericht. Naast de oprichting van de Raad werden ook de Europese Beweging en het College van Europa opgericht. Gedurende het congres tekende zich een duidelijke scheiding van belangen af. Aan de ene kant bevonden zich de nationalisten, die weigerde soevereiniteit in te leveren, en aan de andere kant bevonden zich de federalisten, die een federaal Europa prefereerden. Deze scheiding kennen we tot op de dag van vandaag en vormt indirect de aanleiding tot alles wat er aan de hand is in het Europa van vandaag.
We zien overal in Europa het nationalisme en het geloof in de natiestaat dat direct de aanleiding was tot de 1e Wereldoorlog weer om zich heen grijpen. In Oostenrijk werd een kandidaat van rechts die het verdrag van Versailles ter discussie stelde en Zuidtirol weer bij Oostenrijk wenst bijna president. In Frankrijk, Nederland, Duitsland, Griekenland en Denemarken staan rechts-nationalistische partijen tot 30% van kiezers in de peilingen. Het uittreden van het Verenigd Koninkrijk uit de EU doet Spanje weer aanspraak maken op Gibraltar en zet de Schotse onafhankelijkheidswens weer op de kaart. In Noord-Ierland dreigt een herhaling van ‘the troubles’, het conflict tussen Katholieken en Protestanten. De partijen hebben over het algemeen 1 ding gemeen, uit de Europese Unie en liever de Europese Unie helemaal kapot.
De Britse premier David Cameron dacht dit fenomeen te beteugelen door een referendum uit te schrijven om zijn eigen positie te versterken. Geheel tegen zijn verwachting in kreeg het kamp dat het Verenigd Koninkrijk uit de Unie wilde een –zij het krappe- meerderheid. Cameron trad af en de chaos is compleet, “There is no Brexit-plan”, totale politieke incompetentie. Het project Europese eenwording, een direct gevolg van 2 verschrikkelijke wereldoorlogen staat op instorten en dat terwijl we moeilijk kunnen volhouden dat het concept dat we tot 1945 kenden zo succesvol was. Ik kan het niet genoeg benadrukken, ten opzichte van de kosten die de wederopbouw van Europa in 1918 en 1945 met zich meebracht is het Brussels apparaat, inclusief het maandelijkse verhuiscircus van Brussel naar Straatsburg, een koopje en laten we wel wezen, Brusselse vergadertafels om Europese problemen op te lossen zijn niet alleen beschaafder, maar ook ver te prefereren boven de loopgraven van Verdun of de slagvelden rond Bastogne. Ik ben woest over zoveel politieke onkunde, onze politici spelen met vuur. Beschaving is maar een heel dun laagje, dat bleek al uit de talloze racistische ‘incidenten’ tegen mn Oosteuropeanen in het Verenigd Koninkrijk na de winst voor ‘leave’.
Maar de onvrede komt natuurlijk érgens vandaan. Armoede en langdurige (jeugd-)werkloosheid is een bron van maatschappelijke onrust en daaruit voortkomend vele conflicten. Dat zei John Maynard Keynes al in 1918 bij de vredesonderhandelingen in Versailles. Hij raadde de enorme herstelbetalingen die Duitsland werden opgelegd daarom af. Na de 2e wereldoorlog werd het anders aangepakt. Marschall-hulp moest armoede voorkomen en economische groei bevorderen. Exact wat de EU naliet in Griekenland, Portugal, Spanje, Italië. In plaats van opkopen van Griekenland en kwijtschelden schulden werd het land een onmenselijk bezuinigingspakket opgelegd, maar de klappen werden opgevangen door de middenklasse en de laagstbetaalden. De rijke reders en de Grieks orthodoxe kerk betalen nog steeds amper tot geen belasting.
Overal in Westeuropa werd na 1945 een verzorgingsstaat ingericht, juist om politieke pyromanen en rattenvangers zoals Adolf Hitler de pas af te snijden en een herhaling van de Republiek van Weimar te voorkomen. Nu die verzorgingsstaat in steeds meer landen onder druk staat of onder druk van het –Europese- Austerity-beleid zelfs gesloopt wordt (Griekenland), komen ook de spoken uit het verleden weer terug. Brussel zou veiligheid, bestaanszekerheid en werkzekerheid moeten bieden en biedt in tal van verdragen lippendienst aan die waarden, maar brengt in de praktijk een 3% norm, megabezuinigingen en concurrentie op loon- en arbeidsvoorwaarden. “Brussel” ontbeert een menselijk en sociaal gezicht. Overigens niet persé de schuld van “Brussel”, als wel van onze eigen regeringsleiders die daar aan tafel zitten. Ik schaam me voor mijn partijgenoot Jeroen Dijsselbloem die met zijn hulp aan Griekenland niet de eenvoudige Griek helpt, maar vooral onze Westeuropese banken en pensioenfondsen. Waar de man-in-de-straat denkt dat er ‘miljarden naar de luie Grieken gaan’ is de rauwe werkelijkheid dat wij verdienen aan de ellende van de Grieken. Onze overheden verdienen ook nog eens aan die hulp. Is dat solidariteit? Zoiets kan elke Minister van elke politieke kleur doen, maar niet een sociaaldemocraat. Het afknijpen van de gewone Griek heeft inmiddels tot een werkloosheid van 25% en een jeugdwerkloosheid van 50% geleidt. Andere Zuideuropese landen doen het niet veel beter en ook in Nederland en Duitsland nemen armoede en langdurige werkloosheid toe. Mensen voelen zich bedreigt omdat de technologische ontwikkelingen zo hard gaan dat ze ze niet meer volgen kunnen. Wie niet mee kan in de rat-race haakt af en komt in het afvoerputje van de maatschappij terecht. Oplopende werkloosheid en concurrentie op arbeidsvoorwaarden van mensen van ver waar Brussel geen oplossing voor biedt omdat de belangen van de EU-lidstaten onderling behoorlijk verschillen, denk hierbij bijvoorbeeld aan het gesoebat over aanpassing van de Bolkesteinrichtlijn. Potentieel is de huidige Bolkesteinrichtlijn in zijn huidige vorm, die loon- en sociale dumping en verdringing mogelijk maakt en daarmee een belangrijke oorzaak van vreemdelingenhaat is een grotere bedreiging voor de EU dan de Euro- of vluchtelingencrisis. Gelijk loon voor gelijk werk moet uitgangspunt zijn. De EU maakt zijn belofte van vrede, veiligheid en bestaanszekerheid momenteel niet waar. Dát is de reden dat mensen zich van “Brussel” afkeren en vluchtten in simpele oplossingen voor ingewikkelde problemen.
Gek genoeg is de Unie die de Britten willen verlaten de meest Britse die ze zich konden wensen. Die Unie is vooral een interne markt, exact wat het Verenigd Koninkrijk wenste. Een kale Unie waar amper een sociaal randje aan zit. Vaak lag uitgerekend het Verenigd Koninkrijk dwars als het ging over een Europees sociaal stelsel of een Europees minimumloon. Misschien brengt een Brexit een socialer Europa dichterbij. In dat geval is het falen van de huidige generatie politici, de egotripperij van David Cameron, Boris Johnson en Nigel Farage, het mogelijk uiteenvallen van een prachtig land als Groot-Brittannië en het jammerlijke vertrek van de Britten uit de EU nog ergens goed voor. Het wordt hoog tijd dat Europa werk maakt van een Unie met een menselijk gezicht, een Unie die méér inhoudt dan markt, markt, markt. Het neo-liberalisme heeft veel moois kapot gemaakt de afgelopen 30 jaar. Het is tijd voor een ander Europa. Margareth Thatcher zei ooit dat er niet zoiets was als een maatschappij. Ik moet haar tegenspreken: “Well there is such a thing as a society”. En die maatschappij protesteert steeds heftiger tegen Thatchers erfenis. Laten we werken aan een mooier en socialer Europa vóórdat het wonder dat Europese Unie heet en de droom van de generatie van mijn ouders –nooit meer oorlog!– bij het grofvuil wordt gezet.
Wilco Veldhorst (@Veldhorst_W)
Ik begrijp de noodkreet van deze schrijver volkomen. Jammer genoeg gaat hij niet in op de vraag of de EU niet té ver is gegaan, en zelf zonder enige gêne steeds openlijker laat blijken dat de EU niet meer dan een Frans/Duits feestje is, waarbij Duitsland de slingers én de cadeautjes moet gaan ophalen bij de Noordelijke Deelstaten. Met geld strooien bouw je geen Unie op. Dat zoek je gebieden in een bepaalde streek die net iets meer geschikt is voor een bepaalde activiteit dan elders. En pas dan, kan er door de EU geïnvesteerd worden in infrastructuur,(5G of hoger IC-verbindingen, weg- water- rail en lucht) gunstig gelegen bedrijvenparken en andere economisch rendabele voorzieningen, en natuurlijk ook scholing. Dat is iets ander dan een geld droppen waar dan kilometerslange geluidsschermen worden opgericht lang een agrarisch gebied, en zo zijn er nog wel wat voorbeelden.
Dat neoliberale waanzin meer stuk maakt dan je lief was mij reeds een decennia wel duidelijk. Naomi Klein schreef er met vele andere schrijvers uitvoerig over. De huidige elite blijven hangen in deze doctrine. Dan denk ik tijd voor een ander geluid. Wie gaat het tij keren? Nieuwe politiek partijtjes hebben het ondank een duidelijk anti neoliberaal geluid de kiezer niet weten te overtuigen. PvdD slaat geen mug dood, SP …tja hebben wel inzicht maar leveren geen uitzicht. Hoeveel tijd is nodig zodat 76 zetels huidige beleid gaat veranderen….gaat FVD iets zinvols betekenen of is het ook een neoliberaal met een ander ideaal. Een nieuwe partij?…tja…dat kan, mijn ervaring rond dat thema …dat kost veel energie, zonder een wel bespraakt charismatisch voorman volledig kansloos. De vraag is helpt het bata-virus?