In mei 2016 interviewde de Israëlische journalist (Haaretz/Al-Monitor) Akiva Eldar, de internationaal gerenommeerde Israëlische historicus op het vakgebied van fascisme, Zeev Sternhell, in het artikel ‘Is Israël inching closer to fascism?‘ Eldar valt in het interview direct met de deur in huis met de vraag: ‘Staan we (Israël sic) op de drempel van fascisme of zijn we er al overheen?’ Sternhell:
” It’s a gradual process. We have yet to cross the red line, but we are dangerously close. We are at the height of an erosion process of the liberal values on which our society is based. Those who regard liberal values as a danger to the nation, the homeland and the Jewish state are the ones currently in power.* They are striving to delegitimize the left and anyone who does not hold the view that conquering the land and settling it through the use of force are the fundamental foundations of Zionism. That’s why universal values and universal rights are enemies of the state, in their view.”
- Likud (Netanyahu), Israël Ons Huis (Lieberman), Het Joodse Huis (Bennet), Kulanu (Kahlon), Shas en Yahadut Hatora (ultra-orthodoxe partijen)
Sternhell is zeker niet de enige fascisme expert die waarschuwt voor de glijdende schaal richting fascisme in Israël – neem bijvoorbeeld Robert O.Paxton bekend van zijn bestseller The Anatomy of Fascism – maar wel een hele bijzondere. Professor Sternhell is Joods, Israëli en voormalig hoofd Politieke Wetenschappen van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. Geboren in Polen in 1935, ontsnapte hij aan de Holocaust in tegenstelling tot de rest van zijn familie. In 1943 werd hij als 7-jarig kind uit het getto van Przemysl gesmokkeld en overleefde de oorlog in Polen met valse papieren bij een katholiek gezin. In 1946 kwam hij met hulp van het rode kruis bij een tante in Frankrijk terecht om vervolgens op 16-jarige leeftijd als zionist naar Israël te trekken.
Sternhell vocht in vier Israëlische oorlogen. Als pelotonscommandant in de Sinaï campagne tegen Egypte tijdens de Suezcrisis (1956), later tijdens zijn studie en startende wetenschappelijke carrière als reservist in de Zesdaagse oorlog (1967), de Jom Kippoer oorlog (1973) en de (eerste) Libanon oorlog (1982). Ondanks, of naar eigen zeggen dankzij, zijn compromisloze steun aan het zionisme raakte Sternell vanaf begin jaren negentig nauw betrokken bij de Israëlische vredesbeweging en werd hij een van de belangrijkste stemmen binnen de Israëlische wetenschappelijke wereld die pleitte voor een tweestatenoplossing en een einde aan de Israëlische bezetting en illegale kolonisatie van de Westbank. In 2008 ontving hij de Israël Prijs voor Politieke Wetenschap. In hetzelfde jaar pleegde de nationaal religieuze extremist Yaakov Teitel een bomaanslag op het huis van de professor in Jeruzalem na een aantal controversiële uitspraken over het recht en de manier van verzet van Palestijnen. Sternhell raakte licht gewond.
Dit korte portret van Zeev Sternell als inleiding van dit meerdelige essay is instrumenteel. Niet alleen dient zijn geschiedwetenschappelijke theorie in combinatie met dat van Paxton aangaande fascisme – en specifiek fascisme in Israël en op opinieblog Opiniez – als leidraad voor dit essay, Sternell als persoon dient tevens als voorbeeld tegenover de essentialistische vorm van Joodse identity politics die op de (extreem) rechtse flank van het Nederlandse publieke debat met betrekking tot het Israëlisch-Palestijns conflict gangbaar is geworden. Bij de analyse van de website Opiniez zal deze op zich nieuwe (hippe) benadering van identity politics rond het ‘Israëldebat’ verder uitgewerkt worden. Daarnaast dient een duidelijke geschiedwetenschappelijke benadering met betrekking tot fascisme in dit essay het doel om het nadrukkelijk los te koppelen van de extreem linkse anti-Israël, pro-Palestina beweging waar de morele fascisme en zelfs bizarre nazisme ‘beschuldiging’ met betrekking tot Israël tot het standaardrepertoire behoort. Het ahistorische activisme van deze beweging dat soms uitloopt op antisemitisme met de staat Israël als eenzijdige boosdoener, ontleedde ondergetekende eerder op deze website met de longread ‘De valkuilen van het pro-Palestina of anti-Israël activisme.’
Israël en fascisme
Toen ik enige weken geleden een artikel op Opiniez op twitter als judeo-fascisme karakteriseerde, was er een auteur van het Nieuw Israëlitisch Weekblad direct als de kippen bij om mij van antisemitisme te beschuldigen . Hoewel in de felle diverse publieke opinie in Israël zelf fascisme analogieën – terecht zoals uit dit essay zal blijken -aan de orde van de dag zijn, blijkt dat buiten Israël nog steeds een taboe dat met de door de staat Israël zelf gepropageerde 3D-methode (Deligitmization, Demonization, Double standards) als antisemitisme gedelegitimeerd dient te worden. En dat terwijl iedereen die ook maar iets van de geschiedenis van het zionisme en de staat Israël af weet, weet dat de huidige hegemoniale politieke ideologie in Israël, dat van het revisionistisch zionisme van Likud van premier Netanyahu, op het gebied van militarisme en kolonialisme, fascistische trekjes had. Als Europese ideologie ontstaan tijdens het interbellum is dat natuurlijk niet zo heel vreemd. Echter, aangevuld met een alomvattend collectief trauma – één van de specifieke noodzakelijke ingrediënten voor het ontstaan van fascisme – de Holocaust en het (nationaal) Joods religieus messianisme dat na de verovering van Jeruzalem en het Bijbelse hartland Judea in 1967 echt van de grond kwam, werd de basis voor een vrij pure vorm van fascisme gelegd zoals we dat bij de meest extreme groepen kolonisten op de Westbank –bijvoorbeeld in Hebron – kunnen aanschouwen. Deze groepen worden beschermd door het Israëlische leger en hun salonfähige politiek leider Naftali Bennet is momenteel minister van Onderwijs in Israël.
Zeev Jabotisnky en ‘De Ijzeren Muur’
Hoewel de grondlegger van het revisionistisch zionisme Zeev Jabotisnky -die deze politieke ideologie vanaf 1923 ontwikkelde tegenover het socialistische ‘mainstream’ zionisme – fascisme als ideologie of politiek systeem resoluut afwees, was zijn nadruk op het gebruik van brute militaire kracht in het tot stand brengen van een maximalistische Joodse staat in het hele Britse mandaat gebied Palestina (Palestina én Tranjordanië) in combinatie met de oprichting van zijn transnationale Joodse paramilitaire jeugdbeweging Betar maar moeilijk te onderscheiden van de vele fascistische bewegingen die in Europa opgang maakten. Belangrijk voor het begrip van Sternhells visie op fascisme in het huidige Israël, is dat Jabotinsky zijn militaristische versie van het zionisme ontwikkelde onder invloed van grootschalig antisemitisch geweld in Oost-Europa en beginnend Arabisch geweld tegen Joodse immigranten in Palestina. De Arabische rellen in Jeruzalem van 1920 waren in feite het startschot voor terugkerend communaal geweld dat in 1929 uitliep op het ‘bloedbad van Hebron’. Bij een Arabische ‘pogrom’ op de eeuwenoude Joodse gemeenschap van Hebron vonden 67 Joden de dood en raakten honderden gewond. De hele overgebleven Joodse gemeenschap van de op één na heiligste stad binnen het jodendom werd voor hun eigen veiligheid geëvacueerd. Van 1929 tot 1967 woonden er voor het eerst in de geschiedenis geen Joden meer in Hebron. Het is dan ook geen toeval dat de meest pure vorm van judeo-fascisme na 1967 juist op deze plek wortel schoot.
Het punt is dat Jabotisnky’s militaristische ideologie van ‘De IJzeren Muur’ dat vanaf 1948 het de facto buitenlandse beleid en militaire strategie van de staat Israël werd ook onder de linkse politieke hegemonie van Mapai tot 1977, ontwikkeld werd als reactie op de reële kwetsbare situatie van Joden in Palestina en Europa. Hoewel het militarisme en ‘de verheerlijking van geweld’ in Israël, gedeeltelijke tegen wil en dank ontstaan door de vele oorlogen, voor ons Nederlanders vrij bizar overkomt, heeft het oorspronkelijke revisionistisch zionisme geen intrinsieke hang naar en verheerlijking van geweld als middel of zelfs essentieel doel zoals bij fascistische bewegingen in het interbellum wel het geval was.
Dit is een belangrijk punt voor Sternhell bij zijn analyse van het huidige Israël. Hij vocht zelf in vier Israëlische oorlogen iets dat zijn kijk hierop uiteraard beïnvloedt heeft. De enige rechtvaardiging voor militair geweld en bezetting is volgens Sternhell de existentiële bedreiging van de staat Israël. Israël is tegenwoordig echter militair en technologisch oppermachtig in de regio. Israel is ook (nog*) de enige kernmacht in de regio. Vanaf de Jom Kippoer oorlog is het militarisme in Israël steeds meer een eigen leven gaan leiden en niet in de laatste plaats omdat de politiek erfgenamen van Jabotisnky (Herut/Likud) na die periode voor een belangrijk deel het politieke roer in handen kregen. Natuurlijk heeft Israël als soevereine staat het recht om zichzelf te verdedigen maar de proportionaliteit is dan van wezenlijk belang bij het ontbreken van existentiële dreiging. Sowieso is er voor Sternhell geen enkele rechtvaardiging voor de bezetting van de Westbank -vrede of geen vrede – en die bezetting, het disproportionele militarisme en geweld van de laatste vier militaire conflicten gevoerd met door de staat opgeklopte bedreiging die niet existentieel zijn, vergiftigt de democratische liberale Israëlische samenleving van binnenuit.
Een van de belangrijkste bastions die een liberale democratische staat tegen deze fascistische vergiftiging van binnenuit heeft, is volgens Sternhell de door de staat gegarandeerde vrijheid van meningsuiting en vrijheid van organisatie waarin verzet in de ‘publieke sfeer’ mogelijk blijft tegen o.a. militarisme zodat in het geval van Israël democratie – onder het mom van ‘veiligheid’ – geen ‘(Joodse) meerderheid bepaalt de macht’ systeem (etnocratie) ontstaat. Die ‘publieke sfeer’ en het openbare debat dat Israël gelukkig nog altijd heeft, wordt de laatste jaren echter steeds verder ondergraven door de steeds radicaler rechts wordende politiek in Israël. De huidige extreem rechtse regering van Israël voert een actieve politiek om kritische organisaties en kritische journalisten te delegitimeren en tegen te werken in Israël maar ook in het buitenland. Volgens Sternell staat Israël daarom op de drempel van fascisme. Een website als Opiniez – en ik raad de lezer aan na dit stuk wat Israëlstukken op Opiniez te gaan lezen – heeft wat betreft Israël, naast het onnodig haatzaaien tegen Palestijnen, specifiek dat doel. Het delegitimeren van Israël-kritische organisaties en journalisten. Daarbij worden leugens, halve waarheden en laster niet geschuwd. Als we de bizarre hetze van Opiniez tegen Journalist Derk Walters van het NRC als voorbeeld nemen, dan lijkt het zelfs dat dit soort hetzes vanuit ‘extreemrechts’ Israël aangestuurd of in ieder geval ondersteund worden. Gezien het bovenstaande karakteriseer ik dat als ‘judeo-fascisme’. Er zijn drie auteurs op Opiniez die zich hier mijns inziens schuldig aan maken: Uri van As (wellicht is dit hoofdredacteur ‘Asher’), Ernst Lissauer en Frank Berkemeier.
In de volgende delen zal ik aan de hand van stukken van deze auteurs dieper ingaan op de judeo-fascistische aspecten daarvan en hoe die in het publieke debat en sociale media ondermeer door Joodse identity politics salonfähig worden gemaakt.
- Mocht Iran in de komende decennia in staat zijn om een kernwapen te ontwikkelen dan is er uiteraard sprake van een existentiële bedreiging van de staat Israël.
Fascisme en de gevolgen hiervan, zijn in Israel, weliswaar door een hele generatie, die de vreselijke gevolgen te weten de ‘holocaust’ niet hebben ervaren, feitelijk niet doordrongen hoe erg zulks is. Israel is wel degelijk een rode draad overgegaan. Israel was reeds tijdens de invasie in 1947 en ’48 fascistisch aan ‘t handelen. Maar ik laat ‘t bij het feit, Israels grootste probleem zijn niet de onderdrukte Palestijnen, maar internet! Ironisch is, de meest onveilge plek voor Joden op aarde is Israel. De reden waarom Israel continue ter sprake komt, waar dan ook, omdat Israel synoniem is aan Spasme!