De laatste weken worden we overspoeld met de resultaten van de uitspraak van de Raad van State aangaande de PAS. Inmiddels schijnen meer dan 18.000 bouwprojecten stil te liggen, terwijl het kabinet juist wil inzetten op versnelde woningbouw. Aan een oplossing voor de imPASse schijnt gewerkt te worden, maar daar horen we dan weer niets over. Weet wel dat ene D. Samsom hierbij betrokken is en u hebt meteen de link naar de klimaattafels. Ondertussen neemt de economische schade sneller toe dan de stikstofuitstoot. Tijd om eens in het dossier te duiken. In het netwerk van Batavirus bevindt zich een internationaal gerenommeerd chemicus die verbonden is aan een even gerenommeerde universiteit in Nederland. Het onderstaande stuk is mede door hem tot stand gekomen. Ik wil hem danken voor de verrassende invalshoeken.
Achtergrond PAS
De PAS is voortgekomen vanuit de EU. Internationaal heeft men de wens uitgesproken om meer te doen aan natuurbehoud. De basis voor de PAS vormen de gebieden voortkomend uit de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn, beter bekend als Natura 2000. In Nederland is de PAS ingevoerd in 2015, met andere woorden onder Rutte II. Lezers die verder willen duiken in de achtergronden worden verzocht om 1 van de volgende links aan te klikken (1,2,3). Onder link 3 vindt u de Europese kaart van alle gebieden.
Stikstof
Stikstof is één van de elementen uit het Periodiek Systeem der Elementen. Een ieder die ooit scheikundelessen heeft mogen volgen in het voortgezet onderwijs zal zich dat herinneren. De naam stikstof is ontstaan omdat het in onze dampkring de tegenhanger is van het voor de mens zo belangrijke element zuurstof. Een teveel zou ten koste gaan van de beschikbare hoeveelheid zuurstof en dan kun je nou eenmaal stikken. Voor de plantenwereld gelden iets andere normen, afhankelijk van het soort plant zijn ze dol op stikstof. De stikstofkringloop is dan ook onmisbaar, zonder deze was er geen leven op aarde.
De discussie die nu gevoerd wordt in de diverse media verdient wel enige nuance. En daarvoor is iets meer kennis van de chemie noodzakelijk. De pure stikstof in de dampkring is namelijk totaal onbruikbaar voor onze planten. Het terugdringen van stikstof is sowieso een nondiscussie. De aarde is een gesloten systeem en de hoeveelheid stikstof zal altijd hetzelfde blijven. Waar we werkelijk over praten zijn de verbindingen die stikstof aangaat met andere elementen. De voornaamste elementen zijn waterstof en zuurstof. Om zich te kunnen verbinden met deze elementen dient stikstof reactief te worden. De stikstof in onze dampkring is dat dus niet. Vergelijk het met koolstof dat in vele verschijningsvormen en verbindingen voorkomt. De meest bekende uit de media zijn uiteraard koolmonoxide (CO) en kooldioxide(CO2). Beide zijn het resultaat van verbranding, dus een chemisch proces ligt ten grondslag aan het ontstaan van deze verbindingen. Het ooit onschuldige koolstof verandert in een dodelijk gas (CO) of een broeikasgas (CO2). En dat gaat dus ook op voor stikstofverbindingen. Waar pure stikstof totaal onschuldig is ontstaan nieuwe verbindingen met compleet andere eigenschappen.
De analyse
En daar komen we meteen bij een eerste kritiekpunt op de huidige discussie. We hebben het niet over stikstof, maar over (de gevolgen van) reactief stikstof. Reactief stikstof is overigens ongeveer 1% van de beschikbare stikstof op aarde, de overige stikstof bevindt zich in pure vorm in onze dampkring. Deze 1% heeft dus het leven op aarde mogelijk gemaakt. Hou dus op met verkondigen in de media dat wij stikstof produceren en uitstoten. We zijn niet meer dan een schakel in de stikstofkringloop. We zijn met name verantwoordelijk voor het uitstoten van reactief stikstof. De grootste boosdoener is onze veestapel, maar dezelfde mest die veel reactief stikstof bevat gebruiken we weer als middel om vruchtbare landbouwgronden te creëren. Nergens ter wereld evenaart men de opbrengst per hectare van de Nederlandse landbouw. De agrarische sector is een belangrijke economische motor en vormt ruim 2% van het BNP.
Verder naar het tweede kritiekpunt. Nergens in de discussie over stikstof, lees reactief stikstof, hebben we concrete getallen gezien. Naast de mens kennen we bijvoorbeeld een natuurverschijnsel dat verantwoordelijk is voor de vorming van reactief stikstof, namelijk de bliksem in een onweersbui. Hoe verhoudt zich bijvoorbeeld de vorming van reactief stikstof ten gevolge van een onweersbui ten opzichte van de hoeveelheid die de mens creëert met al zijn activiteiten? Let wel, activiteiten die bijdragen aan een normaal leven met voldoende voedsel en woningen en waarbij we ons ook nog mogen verplaatsen.
Het volgende kritiekpunt, nummer 3 alweer, snijdt pas echt hout. De aarde houdt al miljoenen jaren de stikstofkringloop in stand. Als er sprake is van een verhoging van reactief stikstof in een gebied past moeder natuur haar vegetatie aan om deze toename te kunnen verwerken. En daar ligt de basis van de actuele idioterie. We willen onze huidige habitat beschermen, terwijl een brandnetel slechts door de mens bestempeld is als onkruid en wordt bestreden. We gaan er even aan voorbij dat we hierdoor juist de belangrijke stikstofkringloop verstoren. Bizar is dat de hardste roepers om een circulaire economie hierin vooroplopen.
Het laatste kritiekpunt, numero 4, betreft de gedachtegang richting een oplossing. Het komt niet in de hoofdjes op om eens een keer niet te PAS en te onPAS bij voorbaat minder, minder te roepen. Als brandnetel en ook hennep bekend staan als grootverteerders van reactief stikstof is het ook een mogelijkheid om deze op te nemen in de stikstofkringloop. Beide planten kunnen een grote bijdrage leveren aan nieuwe ontwikkelingen in bijvoorbeeld de verduurzaming van de bouw en de textiel. Het voordeel is dat we dan de groei van het reactief stikstof ten gevolge van het in stand willen houden van onze leefwijze terugdringen, waarbij we de wereld ook nog een stukje verduurzamen. Twee vliegen in één klap!
En laten we ophouden over natuur in Nederland. Nederland is namelijk niet meer dan een volledig ingericht park. Alles wat hier groeit en bloeit is aangeplant en wordt beheerd door de mens. Als we weer oerbossen willen zullen we terug moeten naar een land met behoorlijk minder inwoners. Overigens geen gekke optie, we hoeven dan ook niet meer zoveel bij te bouwen, minder transport etc. En met een beetje geluk hebben we dan helemaal geen stikstofprobleem. Tijd om eens PAS op de plaats! te maken, zodat we weloverwogen kunnen besluiten welke weg we inslaan. Wat mij betreft is het een weg waar we gaan voor innovatie en verduurzaming die gericht is op een gezonde en veilige leefomgeving, waarbij de groei van de welvaart en met name ons welzijn centraal staat. Sowieso, na de eclatante overwinning van het Nederlands elftal op Duitsland kunnen we paniekvoetbal beter aan de Duitsers laten.
Heel leerzaam stuk.
Vraag over het stikstofgehalte in de lucht:
Als er steeds meer stikstof wordt uitgestoten, terwijl de vegetatie wereldwijd afneemt, dus minder zuurstof uitstoot, wat doet dat met de samenstelling van de lucht die wij inademen?
De stikstofcyclus zal doorgaan, waarbij overigens slechts enkele procenten betrokken is van de stikstof in onze atmosfeer. Met name de vegetatie zal veranderen, planten die meer stikstof verwerken zullen weinig verbruikende planten verdringen om de cyclus in stand te houden. En dat is waar de uitspraak in Nederland over gaat, het beschermen van een paar plantjes die juist goed gedijen op schrale grond (weinig stikstof). Plantjes die niet met uitsterven bedreigd worden aangezien ze elders op aarde ook voorkomen en wel in grote getale.