Op Batavirus besteden we regelmatig aandacht aan de misstanden die plaatsvinden op het snijvlak van de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt (zie dossier arbeidsmarkt). Twee zaken die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en waar we de afgelopen regeringsperiode geconfronteerd werden met een totaal afbraakbeleid door het duo Asscher / Klijnsma. Onze redactie heeft vele verhitte discussies gevoerd, waarbij we ons met name hebben afgevraagd of het bewust beleid is geweest of totale onkunde door deze twee pareltjes van de hedendaagse politiek. We zijn overigens niet tot een unaniem standpunt gekomen. Wel hebben we besloten om de handschoen op te pakken en een reeks artikelen aan het fundament van onze samenleving te besteden. In deze reeks nemen we u mee van de huidige situatie naar voorstellen voor een nieuwe sociale zekerheid die recht doet aan de arbeidsmarkt. In dit eerste deel zullen we de huidige situatie onder de loep nemen.
Onze huidige sociale zekerheid biedt, tenminste dat is het algemene beeld, voor iedereen die het nodig heeft een vangnet. Structureel werkloos, in between jobs, tijdelijk ziek, gepensioneerd of (deels) arbeidsongeschikt, er is voor iedereen wat wils. De bekendste vangnetten zijn uiteraard de Participatiewet (ooit bekend als WWB of de Bijstand), de WW (voor tijdelijke werkloosheid), de ZW (voor werkenden die even ziek zijn) en de AOW (voor mensen die hun werkzaam leven hebben afgesloten). In onderstaand overzicht hebben we voor zover wij weten een totaal overzicht van alle uitkeringen en daar treft u nogal wat onbekende namen aan. Ook hebben we in dit schema de verschillende regelingen aangegeven die van toepassing zijn indien een werkgever iemand werk biedt vanuit de uitkering.
![[longread] de SP en het basisinkomen 3](https://sp-ao.shortpixel.ai/client/to_auto,q_glossy,ret_img,w_458,h_151/http://batavirus.nl/wp-content/uploads/2016/01/longread-de-SP-en-het-basisinkomen-3-300x99.png)
Het schema toont direct aan waar een groot probleem van onze sociale zekerheid uit voort komt, namelijk een lappendeken aan instanties en bijbehorend de totale kosten. Nou gaat het te ver om dat alleen op het conto van de uitkeringskosten te zetten, een niet onbelangrijk deel komt namelijk voor rekening van de uitvoering en de controle. Totaal is een bedrag van 78,5 miljard euro opgenomen in de Miljoenennota 2017, dit is overigens inclusief alle kosten voor nieuwkomers. In de Miljoenennota worden tegenwoordig alle bedragen aangegeven in miljarden, dus pas die naam eindelijk eens aan Den Haag. Met dit bedrag zijn we er echter nog niet. Naast de vele uitkeringsvormen kennen we ook nog een systeem van toeslagen, van een uitkering alleen kun je natuurlijk niet leven. De toeslagen laten direct zien waar de Nederlander het meeste geld aan uitgeeft, namelijk huur, zorg en kinderen. Totaal gaat het hier om ongeveer 15 miljard aan toeslagen op de begroting. Daarnaast kennen onze lokale overheden ook nog circa 370 maatregelen om mensen te ondersteunen, hoeveel dit kost is nergens terug te vinden. Naast de direct vindbare kosten op onze rijksbegroting zijn we er nog niet. De kosten van het ambtenarenapparaat dat dit allemaal uitvoert en controleert zijn bijvoorbeeld niet volledig meegenomen. Dat is ook ondoenlijk omdat de ambtenaren onder verschillende ministeries vallen. Een punt dat ook niet is meegenomen is de immense druk op ons rechtssysteem en de daarbij behorende kosten. En dan hebben we het nog niet gehad over de automatiseringskosten van o.a. UWV en de Belastingdienst. Wat we wel weten is dat automatisering en onze overheid geen gelukkige combinatie is.
Nu de kosten ruwweg in kaart zijn gebracht wordt het tijd om het systeem an sich eens nader te beschouwen. De conclusies die we dan moeten trekken zijn pas echt schokkend. In het begin hebben we het woord vangnet gebruikt, dit impliceert dat iedereen die het nodig heeft in aanmerking komt. De harde realiteit bewijst echter het tegendeel. Steeds meer mensen vallen buiten de boot en zelfs buiten zicht van de arbeidsmarktcijfers. We hebben hiervoor de verzamelnaam Niet UitkeringsGerechtigde (Nugger) bedacht. En dit is de snelst groeiende groep armlastige Nederlanders, we hebben immers geen Nuggersloket en het CBS telt ze niet mee. Als we terugrekenen vanuit de bevolkingscijfers gaat het om een groep van minimaal een half miljoen personen op dit moment. Valt u terug op het rioolputje van de sociale zekerheid de participatiewet, ook wel de WWB of de Bijstand, dan zijn de rapen pas echt gaar. Bij de aanvraag mag u uw ziel en zaligheid blootleggen tot op de laatste cent. De behandelaar toetst uw vermogen en kijkt of u niet boven de vermogensgrens uitkomt. Zit u daarboven, pech gehad, er is geen vangnet voor u. En dit leidt tot rare toestanden, de brave spaarzame burger is de klos terwijl de big spender wel een uitkering krijgt. Eenmaal toegelaten tot de Participatiewet begint de ellende pas echt. De algemene norm is dat het uw eigen schuld is en u dus een tegenprestatie dient te verrichten. U bent vanaf dit moment overgeleverd aan de nukken en grillen van de re-integratiewereld, zij leren u wel participeren door middel van onzinnige dwangarbeid, immers post sorteren, openbaar groen schoffelen, bejaarden bezighouden, inpakwerkzaamheden en schoonmaakwerkzaamheden zijn nooit banen geweest. Oh, en dit noemen we dan denigrerend Social Return. Bent u niet geschikt om op de arbeidsmarkt te participeren rest u gedwongen vrijwilligerswerk bij een door de overheid goedgekeurde instantie. Raakt u arbeidsongeschikt dan krijgt u te maken met de wet Poortwachter. U doorloopt een mensonterend keuringscircus waar u door artsen van het UWV beoordeelt wordt om uw mate van arbeidsgeschiktheid vast te stellen. Het moge duidelijk zijn dat deze ‘onafhankelijke’ artsen uitstekend in staat zijn de belangen van het UWV, de uitvoerder van de WIA, te behartigen. Voor alle bovenstaande gevallen is aanvullend een strak regime ingesteld met centraal de sollicitatieplicht op banen die er niet zijn. Uiteraard moet u elke stap die u zet verantwoorden aan uw relatiemanager. Een relatiemanager die u ook nog eens verplicht deel te nemen aan allerlei onzinnige cursussen.
Dat een systeem sociale zekerheid geld kost is overigens evident aan een maatschappij waarin we gekozen hebben om iedereen de minimale middelen van bestaan te gunnen. Een uitgangspunt dat overigens erg onder druk is komen te staan. Baanzekerheid is tegenwoordig voor niemand meer weggelegd. Nederland is veranderd in een diensteneconomie, onze multinationals produceren inmiddels in lagelonenlanden. Verdergaande automatisering, robotisering en vergrijzing zorgt voor de verdere onrust en de onzekerheid of de sociale zekerheid in de toekomst nog wel haalbaar is. Dat het systeem daarnaast ook nog onrechtvaardig is, verlammend werkt, subjectief en mensonterend is kan en mag niet de bedoeling zijn. Wel, één ding is duidelijk, in de huidige vorm is de sociale zekerheid ten dode opgeschreven. Het systeem is ziek gelijk een terminale patiënt. Tijd dus om onze blik te verruimen. In de komende delen gaan we op onderzoek naar een nieuw systeem en dat doen we in samenwerking met politiek econoom Johan Horeman. Johan verzorgt de cijfertjes, zodat u mee kunt rekenen. Wij zoeken samen met u een uitweg uit de doolhof die onze overheid heeft gecreëerd, bewust of onbewust.
